Το 2012 στο Διάστημα

Τα σημαντικότερα «διαστημικά» γεγονότα της χρονιάς σύμφωνα με το «New Scientist»

Η διάβαση της Αφροδίτης μπροστά από οτν δίσκο του Ηλιου που σημειώθηκε το 2012 θα επαναληφθεί ξανά το 2117 Πηγή NASA

Λονδίνο 

Ακολουθώντας πιστά την παράδοση αυτών των ημερών το περιοδικό «New Scientist» κάνει έναν απολογισμό της χρονιάς που πέρασε μέσα από τα σημαντικότερα γεγονότα που σημειώθηκαν σε διάφορους τομείς.

Σας παρουσιάζουμε τις δέκα «στιγμές» που οι συντάκτες του επέλεξαν ως πλέον αξιομνημόνευτες στην πορεία της ανθρωπότητας προς την κατάκτηση – ή και απλώς την καλύτερη γνώση – του Διαστήματος.

Το Curiosity προσεδαφίζεται στον Αρη

Πηγή NASA

Υστερα από ταξίδι 8,5 μηνών το ρομποτικό όχημα της NASA προσεδαφίστηκε στον Κόκκινο Πλανήτη στις 6 Αυγούστου. Το γεγονός σηματοδοτεί πολλές «πρωτιές»: από τα όργανα που συνθέτουν το κινητό εργαστήριο του Curiosity ως τις συσκευές που χρησιμοποιήθηκαν για να το «βοηθήσουν», με κύρια τον γερανό που εξασφάλισε την ομαλή κάθοδό του στο έδαφος του Αρη. Όλα στην αποστολή εξελίσσονται ως τώρα ομαλά και ο εξερευνητής της αμερικανικής διαστημικής υπηρεσίας έχει ήδη σταθεί στο ύψος του τίτλου του ανακαλύπτοντας την κοίτη ενός αρχαίου ποταμού και ανιχνεύοντας ίχνη ενώσεων του άνθρακα. Περισσότερες εκπλήξεις – ελπίζουμε ευχάριστες – μας περιμένουν ίσως το 2013. Το ρόβερ συνεχίζει τον δρόμο του προς αναζήτηση στοιχείων που θα μαρτυρούν την ενδεχόμενη ύπαρξη ζωής στο παρελθόν του Κόκκινου Πλανήτη.

Η SpaceX «δένει» στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό

Πηγή NASA

«Φαίνεται ότι πιάσαμε έναν δράκο από την ουρά».: η θριαμβευτική φράση του αστροναύτηΝτον Πετίτ προς το κέντρο ελέγχου της NASA στις 25 Μαΐου σηματοδοτούσε μια νέα εποχή, αυτή των ιδιωτικών αποστολών σε έναν χώρο που ως τώρα ήταν αυστηρά «κρατικός». Ο «δράκος» που έπιασε ο αστροναύτης με τον ρομποτικό βραχίονα ήταν το διαστημόπλοιο Dragon της ιδιωτικής εταιρείας SpaceX, το πρώτο «εμπορικό» σκάφος που προσδέθηκε ποτέ στον Διεθνή Διατημικό Σταθμό (ISS). Η SpaceX συνέχισε τη «διαστημοπλοϊκή» εμπορική δραστηριότητά της μεταφέροντας το πρώτο ναυλωμένο φορτίο στον ISS (10 Οκτωβρίου) και φέρνοντας επιτυχώς πίσω στη Γη πολύτιμα δείγματα επιστημονικών πειραμάτων και βιολογικών δειγμάτων (28 Οκτωβρίου).

Εξωπλανήτης εντοπίζεται δίπλα μας

Πηγή ESO/L. Calçada

Οι ανακοινώσεις για την ανακάλυψη εξωπλανητών που, αν και κατά τι μεγαλύτεροι, μοιάζουν με τον δικό μας – οι λεγόμενες «υπερ-Γαίες» – πληθαίνουν τελευταία, κάποιες από αυτές όμως είναι πιο… κοντινές από τις άλλες. Στις 17 Οκτωβρίου μια ομάδα αστρονόμων ανακοίνωσε ότι εντόπισε έναν πλανήτη με μάζα παρόμοια με αυτή της Γης πραγματικά στη διπλανή μας γειτονιά – στο Αλφα του Κενταύρου, το πλησιέστερο σε μας αστρικό σύστημα, το οποίο απέχει περίπου 4,2 έτη φωτός από το δικό μας. Αν και βραχώδης, ο παρόμοιος με τη Γη εξωπλανήτης δεν υπάρχει πιθανότητα να φιλοξενεί ζωή: βρίσκεται τόσο κοντά στο άστρο του, το Β του Αλφα του Κενταύρου, ώστε το έτος του διαρκεί μόλις τρεις γήινες ημέρες ενώ η επιφάνειά του είναι υπερβολικά καυτή – πιθανότατα καλύπτεται πλήρως από λάβα.

Η διάβαση της Αφροδίτης

Πηγή NASA

Στις 5 και 6 Ιουνίου οι γήινοι παρατηρητές που έστρεψαν τα τηλεσκόπιά τους προς τον ουρανό μπόρεσαν να παρακολουθήσουν ένα περιοδικό μεν αλλά… αραιό φαινόμενο, την Αφροδίτη να διαβαίνει μπροστά από τον Ηλιο. Κανείς από εμάς δεν θα έχει την ευκαιρία να παρακολουθήσει ξανά κάτι τέτοιο «ζωντανά», αφού η επόμενη διάβαση του πλανήτη μπροστά από τον δίσκο του άστρου μας θα λάβει χώρα τον επόμενο αιώνα, και συγκεκριμένα τον Δεκέμβριο του 2117. Στο παρελθόν μόνο έξι διαβάσεις της Αφροδίτης έχουν παρατηρηθεί. Αυτή που σημειώθηκε εφέτος συγκέντρωσε το ενδιαφέρον των ερευνητών όχι μόνον εξαιτίας της σπανιότητάς της αλλά και επειδή οι μετρήσεις που επέτρεψε να γίνουν μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως «βάση» για την παρατήρηση των διαβάσεων εξωπλανητών μπροστά από το άστρο τους αλλά και για τη διερεύνηση της σύστασής της ατμόσφαιράς τους.

Αλεξιπτωτιστής σπάζει το φράγμα του ήχου

Πηγή Jay/Nemeth/Red Bull Stratos

Πέφτοντας σε ελεύθερη πτώση από τη στρατόσφαιρα στις 14 Οκτωβρίου ο αλεξιπτωτιστής και κασκαντέρ Φέλιξ Μπαουμγκάρτνερ έγραψε το όνομά του στην Ιστορία καταρρίπτοντας πολλά ρεκόρ: όχι μόνο έγινε ο πρώτος άνθρωπος που έσπασε το φράγμα του ήχου χωρίς να βρίσκεται στο εσωτερικό κάποιου σκάφους αλλά επίσης έσπασε τα παγκόσμια ρεκόρ ύψους για επανδρωμένη πτήση με αερόστατο και για πτώση με αλεξίπτωτο. Ο Μπαουμγκάρτνερ, με την υποστήριξη της Red Bull, ανέβηκε με αερόστατο σε ύψος 39 χλμ επάνω από το Νέο Μεξικό και, αφού βγήκε από την ειδική κάψουλα, έπεσε στο κενό. Κατά την ελεύθερη πτώση του η μέγιστη ταχύτητά του έφθασε τα 1.342,8 χλμ την ώρα.

Ο επαναπροσδιορισμός της αστρονομικής σταθεράς

Μια θεμελιώδης μονάδα μέτρησης των αποστάσεων στο Σύμπαν άλλαξε τιμή τη χρονιά που μας πέρασε. Υστερα από απόφαση που ελήφθη τον Σεπτέμβριο σε συνέδριο της Διεθνούς Αστρονομικής Ενωσης στο Πεκίνο, η Αστρονομική Μονάδα (AU) απέκτησε νέο, απλούστερο ορισμό, με αποτέλεσμα η τιμή της να ανέβει από τα περίπου 149.597.870.691 μέτρα στα ακριβώς 149.597.870.700 μέτρα. Ως τώρα η Αστρονομική Μονάδα οριζόταν ως η απόσταση της Γης από τον Ηλιο με έναν υπολογισμό ο οποίος εξαρτάτο από τη μάζα του άστρου μας, η οποία αλλάζει καθώς αυτό εκπέμπει ενέργεια. Ο νέος ορισμός, ο οποίος εξαρτάται μόνο από την ταχύτητα του φωτός στο κενό, είναι απλούστερος και απολύτως «σταθερός». Αν και η τιμή της μονάδας δεν αλλάζει πολύ, η νέα απλουστευμένη ακρίβεια θα διευκολύνει τη ζωή των αστροφυσικών αλλά και θα επιτρέψει καλύτερες μετρήσεις στο μέλλον.

Στον κατάλογο με τα σημαντικότερα «διαστημικά» γεγονότα του «New Scientist» περιλαμβάνονται επίσης:

Ο θάνατος (25 Αυγούστου) του Νιλ Αρμστρονγκ, του πρώτου ανθρώπου που πάτησε το πόδι του στη Σελήνη με την αποστολή Apollo 11 στις 20 Ιουλίου του 1969,

Η ανακοίνωση, τον περασμένο Απρίλιο, σχεδίων για την εξόρυξη πρώτων υλών από αστεροειδείς από δυο επιχειρηματίες, τους Ερικ Αντερσον και Κρις Λουίσκι,  με την υποστήριξη των ιδιοκτητών της Google. Η Planetary Resources, η εταιρεία που ίδρυσαν, θα αρχίσει όπως υποστηρίζουν τη διερεύνηση των διαστημικών πόρων μέσα στην επόμενη πενταετία.

Η ανακοίνωση της έναρξης τουριστικών πτήσεων για τη Σελήνη ως το 2020. Αυτή έγινε στις 6 Δεκεμβρίου από ένα πρώην διοικητικό στέλεχος της NASA, τον Αλαν Στερν, ο οποίος ίδρυσε την εταιρεία Golden Spike για να στείλει ανθρώπους στο φεγγάρι. Με το αστρονομικό κόστος των 1,4 δισ. για μια πτήση δυο ατόμων, ακόμη και ο ίδιος ο εμπνευστής του φιλόδοξου σχεδίου παραδέχεται ότι οι υποψήφιοι πελάτες θα είναι κυρίως οι ξένες διαστημικές υπηρεσίες.

Η παρουσίαση, τον περασμένο Νοέμβριο, της πιο ολοκληρωμένης ανάλυσης των ακτίνων γ στο Σύμπαν – της ακτινοβολίας που εκπέμπουν τα άστρα. Η μελέτη, η οποία έγινε από ερευνητές με βάση τα δεδομένα του διαστημικού τηλεσκοπίου ακτίνων γ Φέρμι, μέτρησε για πρώτη φορά το εξωγαλακτικό φως υποβάθρου (EBL) – τη συνολική ποσότητα του φωτός όλων των άστρων που έλαμψαν στο παρελθόν ή εξακολουθούν να λάμπουν σήμερα – και υπολόγισε την πυκνότητά του. Η ανάλυση των δεδομένων του τηλεσκοπίου Φέρμι αναμένεται να προσφέρει πολύτιμες πληροφορίες για τον σχηματισμό των άστρων ενώ ήδη «διέλυσε» με τις ακριβέστερες μετρήσεις της κάποιες ενδείξεις για την ύπαρξη σκοτεινής ύλης που είχαν αναφανεί τον Απρίλιο.