Η πρώτη υπερ-Γαία που είδαμε από τη Γη
Επίγειο τηλεσκόπιο παρατήρησε ένα πλανήτη που κινείται γύρω από ένα άστρο παρόμοιο με τον Ηλιο
Καλλιτεχνική απεικόνιση-σύγκρισης της Γης με τον 55 Cancri e
Όταν ξεκίνησε η μαζική ανακάλυψη πλανητών μακριά από το ηλιακό μας σύστημα αρχικά εντοπίζονταν γιγάντιοι πλανήτες με μέγεθος παρόμοιο ή και πολλαπλάσιο από αυτό του Δία.
Προοδευτικά άρχισαν να εντοπίζονται και μικρότεροι πλανήτες ανάμεσά τους και πλανήτες με μέγεθος λίγο μεγαλύτερο από αυτό της Γης.
Οι ειδικοί ονόμασαν αυτούς τους πλανήτες «Υπερ-Γαίες» και τα τελευταία χρόνια γίνονται συνεχείς μελέτες και παρατηρήσεις σε αυτούς. Ομάδα αστρονόμων κατάφερε για πρώτη φορά να παρατηρήσει μια Υπερ-Γαία με επίγειο τηλεσκόπιο γεγονός που αναμένεται να δώσει νέα ώθηση στην ανακάλυψη και μελέτη εξωπλανητών.
ΕπίτευγμαΟι ερευνητές έστρεψαν ένα από τα τηλεσκόπια στο αστεροσκοπείο La Palma στα Κανάρια νησιά προς το δυαδικό αστρικό σύστημα 55 Cancri που βρίσκεται σε απόσταση 41 ετών φωτός από τη Γη και έχουν εντοπιστεί εκεί μέχρι στιγμής 5 πλανήτες.
ΕπίτευγμαΟι ερευνητές έστρεψαν ένα από τα τηλεσκόπια στο αστεροσκοπείο La Palma στα Κανάρια νησιά προς το δυαδικό αστρικό σύστημα 55 Cancri που βρίσκεται σε απόσταση 41 ετών φωτός από τη Γη και έχουν εντοπιστεί εκεί μέχρι στιγμής 5 πλανήτες.
Ένας από αυτούς είναι ο 55 Cancri e που έχει μάζα περίπου 8 φορές μεγαλύτερη από αυτή της Γης και διάμετρο περίπου δύο φορές μεγαλύτερη από αυτή του πλανήτη μας.
Περιφέρεται ταχύτατα γύρω από το άστρο του αφού υπολογίζεται ότι ολοκληρώνει μια πλήρη περιστροφή γύρω από το άστρο σε μόλις 18 ώρες.
Η επιφάνειά του 55 Cancri e «ψήνεται» στους 2.700 βαθμούς Κελσίου και αποτελεί πιθανότατα τον πιο θερμό εξωπλανήτη που έχει ανακαλυφθεί ως σήμερα.
Η ανακάλυψη δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Astrophysical Journal Letters».
Χρησιμοποιώντας το Σκανδιναβικό Οπτικό Τηλεσκόπιο (Nordic Optical Telescope, NOT) στα Κανάρια Νησιά, αστρονόμοι εντόπισαν έναν πλανήτη με μόλις διπλάσια διάμετρο από τη Γη, καθώς μπόρεσαν να «δουν» τη διέλευσή του γύρω από τον αστέρα που τον «φιλοξενεί». Πρόκειται για τον μικρότερο πλανήτη που ανιχνεύτηκε ποτέ με τη συγκεκριμένη τεχνική, γεγονός που ανοίγει τον δρόμο ώστε τα επίγεια τηλεσκόπια να μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την αναζήτηση εξωγήινων «κόσμων», με συνθήκες ευνοϊκές για τη δημιουργία ζωής.
Ο εξωπλανήτης, που ονομάζεται 55 Καρκίνου ε, περιφέρεται γύρω από ένα αστέρα σχετικά παρόμοιο με τον Ήλιο, ο οποίος βρίσκεται σε απόσταση 41 ετών φωτός. Με τη διέλευση μπροστά από το άστρο του, μπλοκάρει ένα μέρος της εκπεμπόμενης ηλιακής ακτινοβολίας, γεγονός που έδωσε τη δυνατότητα να ανιχνευθεί.
Όπως υπολόγισαν οι επιστήμονες, η διέλευση διαρκεί δύο ώρες και έχει σαν συνέπεια τη μείωση της έντασης της ηλιακής ακτινοβολίας κατά 0,05%. Μέχρι σήμερα, όμως, τόσο ανεπαίσθητες μεταβολές είχαν μετρηθεί μόνο από διαστημικά τηλεσκόπια, τα οποία έχουν το πλεονέκτημα πως βρίσκονται έξω από τη γήινη ατμόσφαιρα, η οποία επηρεάζει τις μετρήσεις.
«Πραγματικά φτάσαμε την τεχνική στα όριά της», δήλωσε στο σάιτ της εφημερίδας Guardian ο δρ Ερνστ ντε Μιούιτζ από το πανεπιστήμιο του Μπέλφαστ, που πήρε μέρος στην έρευνα. Μαζί με τους συναδέλφους του, ο Μιούιτζ ανέλυσε δεδομένα από το 2,5 μέτρων ΝΟΤ, το οποίο βρίσκεται στη νήσο Λα Πάλμα.
Ο 55 Καρκίνου ε ανακαλύφθηκε το 2004. Έχει τη μικρότερη ακτίνα περιστροφής από τους τέσσερις ακόμη εξωπλανήτες που ανήκουν στο ίδιο σύστημα με αυτόν, ενώ η μάζα του εκτιμάται πως είναι οκταπλάσια της Γης. Ολοκληρώνει μία πλήρη περιστροφή γύρω από τον αστέρα του σε μόλις 18 ώρες, ενώ εικάζεται πως διαθέτει ατμόσφαιρα.
Τώρα, οι αστρονόμοι θα επιχειρήσουν να προσδιορίσουν κατά πόσο υπάρχει σε αυτόν νερό. Σε μια τέτοια περίπτωση, όταν διέρχεται μπροστά από τον αστέρα του, τότε οι υδρατμοί στην ατμόσφαιρά του θα απορροφούν ηλιακή ακτινοβολία σε συγκεκριμένα μήκη κύματος, κάτι που θα μπορεί να διαπιστωθεί από το ΝΟΤ.
Η ύπαρξη νερού αποτελεί μία από τις βασικές προϋποθέσεις για τη δημιουργηθεί ζωή. Παρ’ όλα αυτά είναι εξαιρετικά απίθανο στον 55 Καρκίνου ε να έχουν αναπτυχθεί μικροοργανισμοί. Κι αυτό γιατί κινείται τόσο κοντά στον αστέρα του, με συνέπεια η θερμοκρασία του να αγγίζει τους 1.700 βαθμούς Κελσίου.
Ακόμη κι έτσι, όμως, αποτελεί ιδανική περίπτωση για να αποδειχθεί πως η ιδέα λειτουργεί στην πράξη και πως μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε ανάλογες περιπτώσεις. Τέτοιες περιπτώσεις αναμένεται να φέρουν στο «φως» δύο νέα διαστημικά τηλεσκόπια, τα Tess και Cheops, τα οποία αναμένεται να εκτοξευθούν το 2017. Ανήκοντας στη ΝΑΣΑ και την ευρωπαϊκή διαστημική υπηρεσία αντίστοιχα, τα δύο όργανα εκτιμάται πως θα ανακαλύψουν αρκετούς άγνωστους εξωπλανήτες, με διάμετρο μεγαλύτερη ή και παρόμοια με τη Γη.
Έτσι, αυτοί οι εξωπλανήτες θα μπορούν να μελετηθούν διεξοδικότερα από επίγεια τηλεσκόπια, για να αναλυθεί η χημική τους σύσταση και η πιθανότητα να «φιλοξενούν» ζωή. Μια μελέτη που, μέχρι σήμερα, θεωρούνταν πως θα μπορούσε να γίνει μόνο από πανάκριβους διαστημικούς ανιχνευτές που θα διαδέχονταν τα Tess και Cheops.
Μέσω των επίγειων τηλεσκοπίων, η ανάλυση θα γίνεται πιο γρήγορα και με μικρότερο κόστος. «Είναι συναρπαστική η ιδέα πως θα μπορούμε να μελετήσουμε από το έδαφος τα ευρήματα τηλεσκοπίων σαν το Tess», σημειώνει ο Ρέι Τζαϊχουρντάνα, καθηγητής αστρονομίας στο πανεπιστήμιο του Τορόντο. Μάλιστα, με δεδομένο πως το ΝΟΤ είναι ένα μέτριου μεγέθους επίγειο τηλεσκόπιο, και πως υπάρχουν αρκετές πολύ μεγαλύτερες διατάξεις, θα είναι ακόμη πιο εύκολη η ανίχνευση εξωπλανητών με μέγεθος παρόμοι με τη Γη.
Τα επίγεια τηλεσκόπια αποδεικνύονται «κυνηγοί» εξωπλανητών κατάλληλων για ζωή
NASA/JPL-Caltech/R. Hurt
Καλλιτεχνική απεικόνιση της Γης σε σχέση με το 55 Cancri e με ακτίνα μόλις πάνω από δύο φορές αυτή της Γης.
Ο εξωπλανήτης, που ονομάζεται 55 Καρκίνου ε, περιφέρεται γύρω από ένα αστέρα σχετικά παρόμοιο με τον Ήλιο, ο οποίος βρίσκεται σε απόσταση 41 ετών φωτός.
Χρησιμοποιώντας το Σκανδιναβικό Οπτικό Τηλεσκόπιο (Nordic Optical Telescope, NOT) στα Κανάρια Νησιά, αστρονόμοι εντόπισαν έναν πλανήτη με μόλις διπλάσια διάμετρο από τη Γη, καθώς μπόρεσαν να «δουν» τη διέλευσή του γύρω από τον αστέρα που τον «φιλοξενεί». Πρόκειται για τον μικρότερο πλανήτη που ανιχνεύτηκε ποτέ με τη συγκεκριμένη τεχνική, γεγονός που ανοίγει τον δρόμο ώστε τα επίγεια τηλεσκόπια να μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την αναζήτηση εξωγήινων «κόσμων», με συνθήκες ευνοϊκές για τη δημιουργία ζωής.
Ο εξωπλανήτης, που ονομάζεται 55 Καρκίνου ε, περιφέρεται γύρω από ένα αστέρα σχετικά παρόμοιο με τον Ήλιο, ο οποίος βρίσκεται σε απόσταση 41 ετών φωτός. Με τη διέλευση μπροστά από το άστρο του, μπλοκάρει ένα μέρος της εκπεμπόμενης ηλιακής ακτινοβολίας, γεγονός που έδωσε τη δυνατότητα να ανιχνευθεί.
Όπως υπολόγισαν οι επιστήμονες, η διέλευση διαρκεί δύο ώρες και έχει σαν συνέπεια τη μείωση της έντασης της ηλιακής ακτινοβολίας κατά 0,05%. Μέχρι σήμερα, όμως, τόσο ανεπαίσθητες μεταβολές είχαν μετρηθεί μόνο από διαστημικά τηλεσκόπια, τα οποία έχουν το πλεονέκτημα πως βρίσκονται έξω από τη γήινη ατμόσφαιρα, η οποία επηρεάζει τις μετρήσεις.
«Πραγματικά φτάσαμε την τεχνική στα όριά της», δήλωσε στο σάιτ της εφημερίδας Guardian ο δρ Ερνστ ντε Μιούιτζ από το πανεπιστήμιο του Μπέλφαστ, που πήρε μέρος στην έρευνα. Μαζί με τους συναδέλφους του, ο Μιούιτζ ανέλυσε δεδομένα από το 2,5 μέτρων ΝΟΤ, το οποίο βρίσκεται στη νήσο Λα Πάλμα.
Ο 55 Καρκίνου ε ανακαλύφθηκε το 2004. Έχει τη μικρότερη ακτίνα περιστροφής από τους τέσσερις ακόμη εξωπλανήτες που ανήκουν στο ίδιο σύστημα με αυτόν, ενώ η μάζα του εκτιμάται πως είναι οκταπλάσια της Γης. Ολοκληρώνει μία πλήρη περιστροφή γύρω από τον αστέρα του σε μόλις 18 ώρες, ενώ εικάζεται πως διαθέτει ατμόσφαιρα.
Τώρα, οι αστρονόμοι θα επιχειρήσουν να προσδιορίσουν κατά πόσο υπάρχει σε αυτόν νερό. Σε μια τέτοια περίπτωση, όταν διέρχεται μπροστά από τον αστέρα του, τότε οι υδρατμοί στην ατμόσφαιρά του θα απορροφούν ηλιακή ακτινοβολία σε συγκεκριμένα μήκη κύματος, κάτι που θα μπορεί να διαπιστωθεί από το ΝΟΤ.
Η ύπαρξη νερού αποτελεί μία από τις βασικές προϋποθέσεις για τη δημιουργηθεί ζωή. Παρ’ όλα αυτά είναι εξαιρετικά απίθανο στον 55 Καρκίνου ε να έχουν αναπτυχθεί μικροοργανισμοί. Κι αυτό γιατί κινείται τόσο κοντά στον αστέρα του, με συνέπεια η θερμοκρασία του να αγγίζει τους 1.700 βαθμούς Κελσίου.
Ακόμη κι έτσι, όμως, αποτελεί ιδανική περίπτωση για να αποδειχθεί πως η ιδέα λειτουργεί στην πράξη και πως μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε ανάλογες περιπτώσεις. Τέτοιες περιπτώσεις αναμένεται να φέρουν στο «φως» δύο νέα διαστημικά τηλεσκόπια, τα Tess και Cheops, τα οποία αναμένεται να εκτοξευθούν το 2017. Ανήκοντας στη ΝΑΣΑ και την ευρωπαϊκή διαστημική υπηρεσία αντίστοιχα, τα δύο όργανα εκτιμάται πως θα ανακαλύψουν αρκετούς άγνωστους εξωπλανήτες, με διάμετρο μεγαλύτερη ή και παρόμοια με τη Γη.
Έτσι, αυτοί οι εξωπλανήτες θα μπορούν να μελετηθούν διεξοδικότερα από επίγεια τηλεσκόπια, για να αναλυθεί η χημική τους σύσταση και η πιθανότητα να «φιλοξενούν» ζωή. Μια μελέτη που, μέχρι σήμερα, θεωρούνταν πως θα μπορούσε να γίνει μόνο από πανάκριβους διαστημικούς ανιχνευτές που θα διαδέχονταν τα Tess και Cheops.
Μέσω των επίγειων τηλεσκοπίων, η ανάλυση θα γίνεται πιο γρήγορα και με μικρότερο κόστος. «Είναι συναρπαστική η ιδέα πως θα μπορούμε να μελετήσουμε από το έδαφος τα ευρήματα τηλεσκοπίων σαν το Tess», σημειώνει ο Ρέι Τζαϊχουρντάνα, καθηγητής αστρονομίας στο πανεπιστήμιο του Τορόντο. Μάλιστα, με δεδομένο πως το ΝΟΤ είναι ένα μέτριου μεγέθους επίγειο τηλεσκόπιο, και πως υπάρχουν αρκετές πολύ μεγαλύτερες διατάξεις, θα είναι ακόμη πιο εύκολη η ανίχνευση εξωπλανητών με μέγεθος παρόμοι με τη Γη.
(NASA/JPL-Caltech)
Καλλιτεχνική απεικόνιση του εξωπλανήτη 55 Cancri e, καθώς περιφέρεται γύρω από το άστρο του σύνεγγυς 55 Cancri Α
Το οπτικό τηλεσκόπιο των Βορείων Χωρών (NOT) τηλεσκόπιο στο Αστεροσκοπείο του Roque de los Muchachos.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου