ΝΙΚΗΤΕΣ - ΕΛΛΑΔΑ

16 - 18 ΕΤΩΝ - Ιαπετός

Συντάκτης: Στεφανος Σταματης Αχλατης

ΙΑΠΕΤΟΣ

Πολλοί επιστήμονες έχουν ασχοληθεί με τον εντυπωσιακότερο πλανήτη του Ηλιακού μας Συστήματος, τον Κρόνο, τόσο με τον ίδιο όσο και με τους δακτυλίους και τους δορυφόρους του. Όμως, οι έρευνές τους εξελίχθηκαν  με την βοήθεια του διαστημικό σκάφος Cassini το οποίο εκτοξεύθηκε το  1997 από την Γη με κατεύθυνση τον Κρόνο. Tο 1671, ο μεγάλος αστρονόμος Cassini, αφού έστρεψε το τηλεσκόπιο του στον Κρόνο, παρατήρησε ότι στην δυτική πλευρά του έβλεπε έναν μικρό δορυφόρο , αλλά στην ανατολική δεν μπορούσε να τον παρατηρήσει, μέχρι που το 1705 με την χρήση ενός βελτιωμένου τηλεσκοπίου τον παρατήρησε και από την Ανατολική πλευρά. Ο δορυφόρος αυτός είναι ο Ιαπετός.

      Αρχικά, ο Ιαπετός ξεχωρίζει από το ιδιόμορφο σχήμα του, αφού έχει σχήμα καρυδιού. Tο σχήμα αυτό, οφείλεται στην ισημερινή κορυφογραμμή του, η οποία έχει μήκος είκοσι χιλιομέτρων και ύψος μεγαλύτερο του Έβερεστ! 
Το πιο εντυπωσιακό είναι ότι τέτοιου είδους κορυφογραμμή παρατηρείται και σε δύο άλλους δορυφόρους του Κρόνου, στον Άτλαντα και στον Πάνα, όμως, μάλλον, στον Ιαπετό τα αίτια της δημιουργίας της είναι διαφορετικά από τους άλλους δορυφόρους, καθώς όλα δείχνουν ότι έχει τεκτονικές πλάκες στην ισημερινή κορυφογραμμή του . 
Συνεπώς, αξίζει να τον μελετήσουμε ώστε να βρούμε πως  δημιουργήθηκε αυτή η ισημερινή κορυφογραμμή, και πιθανόν θα βγάλουμε σημαντικά συμπεράσματα όχι μόνο για τον τρόπο δημιουργίας του Ιαπετού και του Κρόνου, αλλά και γενικότερα για τον τρόπο δημιουργίας του Ηλιακού μας Συστήματος!
      Άξιο αναφοράς, είναι ότι στον Ιαπετό  η περίοδος περιφοράς του είναι ίση με την περίοδο περιστροφής του. Αποτέλεσμα είναι η μια πλευρά του Ιαπετού να είναι πάντα στραμμένη προς τον Κρόνο (εμπρόσθια) και η άλλη να μην γίνεται ορατή από αυτόν (οπίσθια). 
Αυτό ακριβώς το φαινόμενο παρατηρείται και στην Σελήνη.  Εντοπίζουμε, λοιπόν, μια πολύ ενδιαφέρουσα ομοιότητα ανάμεσα στο σύστημα Κρόνου-Ιαπετού και Γής-Σελήνης , πού σημαίνει πως αν μελετήσουμε την κίνηση του Ιαπετού θα ανακαλύψουμε πολύ σημαντικές πληροφορίες και για το ίδιο χαρακτηριστικό της κίνησης της Σελήνης.
       Επιπροσθέτως, Ο Ιαπετός είναι ο τρίτος μεγαλύτερος δορυφόρος του Κρόνου αλλά βρίσκεται σε πολύ μεγάλη απόσταση από αυτόν και έχει μια από τις πιο κεκλιμένες τροχιές των δορυφόρων του Κρόνου ! Τα αίτια ,όμως, δεν μας είναι ακόμη γνωστά συνεπώς, το Cassini με τις παρατηρήσεις του θα μπορούσε να ανακαλύψει μια πιθανή εξήγηση.
       Επιπλέον, στον Ιαπετό υπάρχει διαφορετική λευκαύγεια (Albedo) ανάμεσα στα δύο ημισφαίρια του. Ενδεικτικά, το ημισφαίριο που παρατηρείται από την Γη όταν ο Ιαπετός βρίσκεται στην Δυτική μεριά του Κρόνου είναι δέκα φορές φωτεινότερο  από το ημισφαίριο που  παρατηρείται από την Ανατολική μεριά του Κρόνου. 
Το φωτεινό ημισφαίριο δηλαδή το οπίσθιο αποτελείται κυρίως από πάγο μάλλον σε ανάμιξη με στερεοποιημένα αέρια όπως το Μεθάνιο και είναι λευκού χρώματος , ενώ το σκοτεινό ημισφαίριο δηλαδή το εμπρόσθιο είναι σκούρου χρώματος και αποτελείται από πολύπλοκα οργανικά μόρια που προέρχονται είτε από έναν άλλο δορυφόρο του Κρόνου την Φοίβη , ή δημιουργούνται στον Ιαπετό  από την επίδραση της υπεριώδους ακτινοβολίας του Ήλιου πάνω στο Μεθάνιο. 
Επομένως, , το Cassini  πρέπει να τον παρατηρήσει ώστε να ανακαλύψουμε τα αίτια της διαφοράς χρώματος , και επιπλέον μπορεί να βρούμε περισσότερα στοιχεία και τα  πολύπλοκα οργανικά μόρια της σκοτεινής μεριάς του Ιαπετού.
      Κλείνοντας , ο Ιαπετός για όλους αυτούς τους λόγους είναι η καλύτερη επιλογή για το Cassini, και παράλληλα γίνεται αντιληπτό ότι ένας φαινομενικά ασήμαντος δορυφόρος μπορεί να ξεκλειδώσει τα αρχέγονα μυστήρια του Ηλιακού μας Συστήματος.

.................................................................

________________________________

ΝΙΚΗΤΕΣ - ΕΛΛΆΔΑ

10 - 12 ΕΤΩΝ - Ιαπετός

Συντάκτες:

Πάνος Φασουλοπουλος

Γεωργία Φασουλοπουλου

Μια φορά και έναν καιρό, όταν η ζωή έψαχνε το νόημά της σε μια γέννηση και ο χρόνος ήταν υπαρκτός, αλλά απροσδιόριστος, μια καυτή πυγολαμπίδα έσκασε και γεννήθηκαν τα αστέρια, οι γαλαξίες και το ηλιακό μας σύστημα.
     Κάπως έτσι γεννηθήκαμε κι εμείς, δύο μικρά παιδιά στον αστερισμό των διδύμων, όπως και αυτό το δίδυμο φεγγάρι, που μεγάλωσε δίπλα στον αδερφό του Κρόνο παρ’ όλες τις εντάσεις και τα απροσδιόριστα αστρονομικά συμβάντα!.
“Εμείς τα διδυμάκια  ήρθαμε σαν άγγελοι σ’ έναν κόσμο ηθικό, αγγελικά πλασμένο”, όπως λέει και ο ποιητής. Άραγε να είναι έτσι και η δημιουργία;
  Μέσα, λοιπόν, στο σύμπαν ,είναι κι ένας δορυφόρος, που παλεύει ασταμάτητα να κρατηθεί γύρω από την τροχιά του Κρόνου, ο Ιαπετός. Αυτή η καταπληκτική διχρωμία του, που την χωρίζει μία τεράστια κορυφογραμμή, δύο φορές μεγαλύτερη σε ύψος απ’ ότι το γήινο Έβερεστ, μοιάζει πολύ με την δική μας ύπαρξη!
       Η μυστηριώδης απόχρωσή του θυμίζει το αρχαίο ρητό «Ουδέν καλόν αμιγές κακού»,   το κινέζικο σύμβολο yin-yang και απεικονίζει την δική μας προσωπικότητα, τη διαφορετικότητα.
  Μοιάζει με καρύδι γιατί κάποτε συνέβησαν τεράστιες αναταράξεις και κοσμογονικά γεγονότα. 
Ο Ιαπετός περιπλανήθηκε κοντά στο σύστημα των δακτυλίων του Κρόνου και κάποια στιγμή «βομβαρδίστηκε άγρια». 
Τότε εκατομμύρια κρατήρες δημιουργήθηκαν σε κάθε δευτερόλεπτο συμμετρικά της κορυφογραμμής του άστρου.
Αυτές τις γεωλογικές ιδιαιτερότητες θέλουμε το Cassini να φωτογραφήσει με τις ειδικές κάμερες και φασματόμετρα που διαθέτει ώστε να έχουμε καλύτερη αντίληψη για τη δημιουργία τους. 
     Όλα αυτά σε κάνουν να σκέφτεσαι πως η δημιουργία είναι ένα τέλειο συμβάν, ένα θαύμα! Πόσο, αλήθεια, μας μοιάζει αυτό το μοναδικό φεγγάρι! 
Οι κρατήρες του έχουν σχήμα εξαγώνου. Μας θυμίζει κυψέλες γεμάτες με κερήθρα και μέλι, τόσο που, αν το είχαμε στο χέρια μας, θα το τρώγαμε!
    Όπως σε όλες τις ιστορίες και τα παραμύθια δίνουμε ένα όνομα , έτσι και τώρα δανειστήκαμε  τ’ όνομα ενός από τους Έλληνες μυθολογικούς Τιτάνες.
    Ο Ιαπετός ήταν γιος του Ουρανού και της Γαίας, παντρεύτηκε την Ωκεανίδα Κλυμμένη και από την ένωσή τους γεννήθηκαν τέσσερα προικισμένα παιδιά.
        Ο Ιαπετός νικήθηκε από τον Δία στην Τιτανομαχία και ρίχτηκε στα Τάρταρα . 
Ίσως ο Ιαπετός να ήταν ο δημιουργός του ανθρώπινου γένους, αφού ο Δευκαλίωνας, ο εγγονός του , δημιούργησε τους ανθρώπους μετά τον κατακλυσμό.
   Εμείς, τα  διδυμάκια πιστεύουμε ότι αυτό το καταπληκτικό φεγγάρι είναι όλο δικό μας, διότι αντιπροσωπεύει την ύπαρξή μας ολόκληρη!
    Νιώθουμε το γλυκό κρύο από τις χιονονιφάδες, παίζουμε μέσα στο σύννεφο της άσπρης αστρόσκονης και τα πρόσωπά μας φωτίζουν τη μαύρη πλευρά του φεγγαριού μας.
Θα θέλαμε να μπαίναμε σε ένα διαστημόπλοιο και να γνωρίζαμε από κοντά  το κολλητό μας φιλαράκι, που  μελετήσαμε τόσο πολύ ανακαλύπτοντας πως ο κόσμος είναι τόσο μικρός μέσα στο μεγαλείο του!
Μέχρι να συμβεί  ,εμείς τα δύο παιδιά θα συνεχίζουμε να ονειρευόμαστε «πως κρατάμε τον Κόσμο σ’ έναν κόκκο άμμου, τον Ουρανό σ’ ένα αγριολούλουδο, το  Άπειρο στην παλάμη μας και την αιωνιότητα σε μία στιγμή», όπως έλεγε κάποιος ονειροπόλος ποιητής…


Πηγή: sci.esa.int ,sci.esa.int