Ανταπόκριση για τη Ροζετα από τον Καθηγητή Ιωάννη Δάνδουρα.

Μετά από 31 μήνες σε νάρκη το μη επανδρωμένο διαστημόπλοιο Rosetta τέθηκε (με επιτυχία) και πάλι σε λειτουργία, καθώς η ιστορική στιγμή πλησιάζει...

Η ανθρωπότητα θα επιχειρήσει (μετά από προσπάθειες πολλών 10ετιών):

α. να θέσει δορυφόρο-κατάσκοπο στην τροχιά ενός κομήτη που πλησιάζει τον Ήλιο και
β. να προσεδαφίσει στον πυρήνα του ένα ρομποτικό μίνι εργαστήριο ερευνών!
Αν η αποστολή της ESA είναι επιτυχής, θα είναι η πρώτη φορά που θα έχουμε στοιχεία για τα ουράνια σώματα τα οποία βοήθησαν στο σχηματισμό του ηλιακού μας συστήματος και στα οποία ίσως να οφείλεται η ζωή...

Ο δρ. Γιάννης Σ. Δάνδουρας, διευθυντής έρευνας στο Εθνικό Κέντρο Επιστημονικών Ερευνών της Γαλλίας (CNRS), μας βοηθά να εκτιμήσουμε τη σπουδαιότητα της αποστολής!

Ο δρ. Γιάννης Σ. Δάνδουρας, διευθυντής έρευνας στο Εθνικό Κέντρο Επιστημονικών Ερευνών της Γαλλίας (CNRS), με ειδίκευση την Διαστημική Φυσική, επισκέπτης καθηγητής στα Πανεπιστήμια του Μπέρκλεϊ και της Ουάσιγκτον και επιστημονικός συνεργάτης της NASA και της ESA. Διετέλεσε πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Ένωσης Γεωεπιστημών (EGU) στον τομέα Ήλιου - Γης.



Το χρονικό μιας ιστορικής αποστολής

Ετος 1986. Ακολουθώντας τροχιά 75-76 ετών ο κομήτης Halley (γνωστός στους αστρονόμους ήδη από το 240 π.X.) περνάει και πάλι κοντά από τη Γη. Οι επιστήμονες είναι ενθουσιασμένοι καθώς πρόκειται για το μόνο κομήτη που μπορεί -έστω για λίγο- να παρατηρηθεί δια γυμνού οφθαλμού. Τα δεδομένα που τα όργανα παρακολούθησης αλλά και τα διαστημικά όργανα που πλησιάζουν τον κινούμενο με 254,016 χλμ/ώρα κομήτη, εντυπωσιάζουν.

Οι κομήτες θεωρούνται ως πρωτόγονοι “θεμέλιοι λίθοι” του ηλιακού μας συστήματος. Και βάσει κάποιον θεωριών, ήταν αυτοί που μετέφεραν για πρώτη φορά στη Γη νερό, ενδεχομένως και τις πρώτες μορφές ζωής!

Από τα δεδομένα του Halley λύνονται κάποιες απορίες, όμως ακόμα περισσότερα επιστημονικά ερωτήματα προκύπτουν. Τόσο η NASA όσο και η ESA αποφασίζουν να σχεδιάσουν αποστολές για in citus εξερεύνηση κομητών. Η Αμερικανική Υπηρεσία Διαστήματος δίνει στις αποστολές της το όνομα CRAF (Comet Rendezvous Asteroid Flyby). Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός ετοιμάζει τις CNSR (Comet Nucleus Sample Return).

Ετος 1993. Η NASA, εξαιτίας περικοπών, παραιτείται από τις προσπάθειες. Το βάρος πέφτει αποκλειστικά στην ESA. Οι αποστολές προσεδάφισης όργανων μετρήσεων πάνω σε κομήτες κρίνονται ως σπουδαίας σημασίας.
Η Ευρώπη, για λογαριασμό ολόκληρης της ανθρωπότητας, θέτει το μεγάλο στοίχημα: Θα είναι η πρώτη φορά που  θα στείλει “κατάσκοπό” της να τεθεί σε σταθερή τροχιά γύρω από κομήτη που πλησιάζει τον ήλιο και -κυρίως- η πρώτη φορά που θα προσπαθήσει να προσεδαφίσει στον πυρήνα του πολυόργανο μετρήσεων. Βαθμός δυσκολίας: τεράστιος. Προσδοκώμενα οφέλη: τεράστια.

Οπως οι ειδικοί το θέτουν: «Θα καταφέρουμε να παρατηρήσουμε εκ του σύννεγυς μέρα με τη μέρα και επί ένα έτος τις μεταλλαγές που υφίσταται ένας κομήτης καθώς πλησιάζει τον ήλιο από παγωμένος μετατρέπεται σε φλεγόμενος με όλο και μεγαλύτερη ουρά. Θα είναι η πρώτη φορά που θα έχουμε επιστημονικά τεκμήρια για ένα φαινόμενο που αιχμαλώτιζε τη φαντασία των ανθρώπων, από τα βάθη των αιώνων μέχρι σήμερα».

Ως πρώτος στόχος ορίζεται ο κομήτης 46P/Wirtanen. Τα σχέδια όμως αναβάλλονται όταν γίνεται αντιληπτό ότι η πρώτη αποστολή μπορεί να εκκινήσει το νωρίτερο το 2003. Τελικά, επιλέγεται ο περιοδικός κομήτης 67P/Churyumov-Gerasimenko, ο οποίος έχει τροχιά 6,5 ετών.

67P/Τσουριούμοφ-Γκερασιμένκο

Το μη επανδρωμένο διαστημόπλοιο που θα αναλάβει να λύσει το “μυστήριο” παίρνει την ονομασία “Rosetta” (από τη “Στήλη της Ροζέττας” της αρχαίας Αιγύπτου) και κατ’ επέκτασιν, το ρομπότ-μετρητής που θα επιχειρήσει να “κατεβάσει” στον κομήτη λαμβάνει την ονομασία “Philae” (από τον Οβελίσκο που βρέθηκε στα νησάκια Φιλαί του Ανω Νείλου, με τη βοήθεια του οποίου αποκρυπτογραφίσαμε τη Στήλη).

To Ροζετα και το Φιλαε

Οι προκλήσεις είναι πολλές. Η πρώτη, ότι θα πρέπει να σχεδιαστεί μια αποστολή που θα διαρκέσει 10-11 έτη. Η αμέσως επόμενη, ότι θα πρέπει να σχεδιαστούν τα όργανα που θα πραγματοποιήσουν σπουδαίες μετρήσεις σε ακραίες θερμοκρασίες. Μια τρίτη, ότι θα πρέπει να βρεθεί τρόπος το διαστημόπλοιο να συνεχίσει στην πορεία του, ακόμη και σε περιοχές του ηλιακού συστήματος, στις οποίες η ηλιακή ενέργεια είναι σχεδόν ελάχιστη (κάτω από το 5% της γήινης)...

Ακόμα όμως κι αν ξεπεράσει αυτά αλλά και τα υπόλοιπα εμπόδια και προκλήσεις που κρύβει το διάστημα (όπως οι διορθώσεις πορείες με τη βοήθεια της βαρυτικής έλξης πλανητών), θα πρέπει, όταν πλησιάσει τον κομήτη, να βρει τρόπο να προσεδαφίσει το Philae στην άγνωστη, πάντως σίγουρα απότομη, άλλοτε παγωμένη και άλλοτε φλεγόμενη επιφάνεια του πυρήνα του κομήτη. Ο οποίος έχει πολύ μικρή διάμετρο, σε σχέση με τις διαστάσεις των αστρικών σωμάτων: μόλις 4 χιλιόμετρα.

Ετός 2004. 2 Μαρτίου. Ωρα 07:17 (GMT). 

Το Rosetta απογειώνεται από τη βάση Kourou, στη γαλλική Γουϊνέα μέσα σε έναν πύραυλο Ariane 5. Εχει διαστάσεις 2,8Χ2,1Χ2 μέτρα, με 2 φωτοβολταϊκά πάνελ μήκους 14 μέτρων έκαστο. Μεταφέρει όργανα για τη μελέτη της σύνθεσης, της κατανομής μάζας και της ροής σκόνης στον πυρήνα ενός κομήτη, αλλά και για τη μελέτη του πλάσματος που περιβάλλει τον κομήτη και την αλληλεπίδρασή του με τον ηλιακό άνεμο.

Είναι το πρώτο διαστημόπλοιο το οποίο δεν στηρίζεται σε θερμικές γεννήτριες ραδιοϊσοτόπων, αλλά σε ενέργεια από φωτοβολταϊκά κύτταρα. Αποστολή: να φθάσει τον κομήτη τον Αύγουστο του 2014.

Ετος 2007. Το “Στοίχημα του 1 δις. ευρώ”! Το Rosetta βρίσκεται ήδη καθ’ οδόν προς τον κομήτη. Καθώς όμως η εκκίνηση της αποστολής του καθυστέρησε κατά 1 έτος (πραγματοποιήθηκε το ‘04 αντί για το 2003) έχουν προγραμματιστεί διορθώσεις στην πορεία του. Το σχέδιο είναι να περάσει σε κοντινή απόσταση από τον Αρη, ώστε το βαρυτικό του πεδίο να τον ωθήσει με μεγαλύτερη ταχύτητα προς νέα κατεύθυνση (από την οποία είναι ενεργιακά συμφερότερο να γίνουν μικροδιορθώσεις).

Το ανησυχητικό είναι ο επικίνδυνος ελιγμός των 250 χιλιομέτρων θα πρέπει να γίνει μέσα στα 15 λεπτά που το διαστημόπλοιο θα βρίσκεται στη “πίσω” πλευρά του πλανήτη, στην οποία η ηλιακή ενέργεια είναι ελάχιστη. Αναγκαστικά, το σκάφος τίθεται σε κατάσταση stand-by, βασιζόμενο μόνο με μπαταρίες (που δεν είναι σχεδιασμένες για αυτή τη χρήση), χωρίς καμία επικοινωνία με το κέντρο ελέγχου... «Κανείς δε γνώριζε αν η Rosetta θα “εξωστρακιζόταν” από το πεδίο του Αρη, ή θα καταστρεφόταν από αυτό»... Σε περίπτωση ατυχούς εξέλιξης το κόστος θα ξεπερνούσε το 1 δισ. ευρώ και 20 χρόνια προσπαθειών.

«Μέχρι σήμερα χρειάστηκαν 4 διορθώσεις στην πορεία της Rosetta, 3 γύρω από τη Γη και μια από τον Αρη -δε χρειάζεται βέβαια να σας πω ποια ήταν η πιο “γκραν γκιονιόλ”»...

Ετος 2011. Το Rosetta βρίσκεται πλεόν σε απόσταση 800 εκατ. χιλιομέτρων από τον κομήτη 67P/Churyumov-Gerasimenko. Εχει ήδη προλάβει να στείλει δεδομένα για τους αστεροειδείς Steins και Lutetia, έχει στρέψει τα πάνελ του προς τον ήλιο και πλέον βρίσκεται κοντά στον Δία. Το μεγάλο ταξίδι προς τον κομήτη-στόχο ξεκινά. Το κέντρο ελέγχου θέτει το Rosetta σε “χειμερία νάρκη”. Αρχίζει ο μεγάλος ύπνος για το Rosetta και συγχρόνως ο μεγάλος εφιάλτης για τους επιστήμονες στη Γη: θα καταφέρουν να τον “ξυπνήσουν” εγκαίρως περίπου 3 χρόνια μετά;

Ιανουάριος 2014. «Το πιο σημαντικό ξυπνητήρι στο διάστημα». Ανθρωποι από όλο τον κόσμο (σε μια προσπάθεια ευαισθητοποίησης της κοινής γνώμης) καλούνται από την ESA να στείλουν το δικό τους “Καλημέρα” στο διαστημόπλοιο. Η ώρα να επανέλθει σε σταδιακή λειτουργία το Rosetta. Σχολεία και μαθητικές ομάδες σπεύδουν να στείλουν το βίντεο ή το τραγούδι τους. Στις 3 καλύτερες συμμετοχές η 1η και η 3η είναι από ελληνικά σχολεία (το Δημοτικό Σχολείο της Ελληνογερμανικής Αγωγής και το 26ο και 29ο Δημοτικό Σχολείο Αχαρνών)!

Ωρα 18:18 (GMT). Η πρώτη ευκαιρία του Rosetta να έρθει σε επαφή. Επιστήμονες από όλο τον κόσμο κρατούν την αναπνοή τους. Στο κέντρο ελέγχου στο Darmstadt της Γερμανίας οι οθόνες είναι ανοικτές στο Twitter, στον λογαριασμό @ESA_Rosetta. Ξαφνικά στην οθόνη εμφανίζεται το μήνυμα: “Hello, world!”. Οι πανηγυρισμοί που ξεσπούν θυμίζουν κατάκτηση Μουντιάλ (στην πιο επιστημονική, καθως πρέπει εκδοχή τους)! Επιβεβαιώνεται ότι το Rosetta έχει αφυπνιστεί, έχει αρχίσει να προθερμαίνεται και έχει τεθεί σε “safe mode” και περιμένει πλέον εντολές από τα “κεντρικά”.

«Επιτέλους η εξερεύνηση των κομητών μπαίνει σε νέα εποχή». «Αυτή η ιστορική αποστολή, με τις πολλές πρωτιές στην εξερεύνηση των κομητών είναι η καλύτερη δικαίωση για ένα όνειρο που ξεκίνησε από τη διαστημική αποστολή Giotto, που μας έφερε τις πρώτες κοντινές εικόνες του πυρήνα του Halley, το 1986». 





Το Rosetta βρίσκεται "μόλις" 673 εκατ. χιλιόμετρα μακρυά από τον ήλιο, λίγο έξω από την τροχιά του Δία (τα ραδιοφωνικά σήματα απαιτούν 45 λεπτά της ώρας για να φθάσουν στους σταθμούς παρακολούθησης της ESA σε Αυστραλία και Καλιφόρνια) και 9 εκατ. χιλιόμετρα από τον 67P/Churyumov-Gerasimenko. Το μεγαλύτερο μέρος του ταξιδιού, έχει τελειώσει. Το κρίσιμο μέρος της αποστολής ξεκινά... 

Μάρτιος 2014. To ρομποτικό πολυόργανο Philae θα βγει από τη “χειμερία νάρκη”. Μέχρι τις αρχές Απριλίου οι επιστήμονες θα δοκιμάσουν σταδιακά τα 11 επιστημονικά όργανα που φέρει το Rosetta και τα 10 του Philae. 

Από τις αρχές Φεβρουαρίου τα status updates θα αναρτώνται στο blog του Rosetta.

Μάιος 2014. Το επιστημονικό μέρος της αποστολής αρχίζει. Περιμένουμε τις πρώτες φωτογραφίες του 67P/Churyumov-Gerasimenko, ενώ το Rosetta θα βρίσκεται ακόμα σε απόσταση 2 εκατ. χιλιομέτρων. Περί τα τέλη του μήνα το διαστημόπλοιο θα επιχειρήσει έναν δύσκολο ελιγμό, ώστε να ευθυγραμμιστεί με την τροχιά του κομήτη. Σταδιακά θα πλησιάσει τον κομήτη και θα τεθεί στην τροχιά του. Θα παραμείνει σε αυτή για περίπου 1 γήινο έτος.   

Για τους επόμενους 2 μήνες το Rosetta θα ξεκινήσει επισταμένη χαρτογράφηση του πλανήτη και θα κάνει μετρήσεις στο βαρυτικό πεδίο, την πυκνότητα και τη μορφολογία του. Θα επιχειρήσει επίσης να μελετήσει τις μεταβολές στο πλάσμα και την ατμόσφαιρα του 67P/Churyumov-Gerasimenko από τον ηλιακό άνεμο. Βάσει αυτών των δεδομένων θα επιλεγεί το σημείο πάνω στη σκονισμένη και γεμάτη αέρια παγωμένη επιφάνεια του κομήτη στο οποίο θα “κατέβει” το Philae.

Αύγουστος 2014. Θα επιχειρηθεί χαρτογράφηση και εκ τροχιά ανάλυση του κομήτη. Ο 67P/Churyumov-Gerasimenko θα φθάσει στην πλησιέστερη απόσταση από τον Ηλιο, 185 εκατ. χιλ. στις 12 Αυγούστου 2015 (περίπου όσο απέχει η Γη από τον Αρη). Το Rosetta ελπίζουμε ότι θα βρίσκεται σταθερά στην τροχιά του, καθώς ο κομήτης θα υφίσταται ακραίες αλλαγές από τον ηλιακό άνεμο...

Νοέμβριος 2014. (Πιθανότατα 11/11) Η μεγάλη στιγμή για την επιστήμη: η προσεδάφιση. Το Rosetta σταδιακά θα μειώσει ταχύτητα ώστε να σταθεροποιήσει τη θέση του πάνω από το σημείο στο οποίο θα επιχειρήσει να “κατεβάσει” το Philae. Με σχετική ταχύτητα περί τα 3,6 χιλ./ώρα (1 μ./δεπτ.) το ρομποτικό πολυόργανο θα φθάσει στην επιφάνεια του 67P/Churyumov-Gerasimenko. Η προσεδάφιση θα είναι το επόμενο θρίλερ για τους επιστήμονες της ESA. Η άγνωστη επιφάνεια του κομήτη και οι δυνάμεις πάνω σε αυτή μάλλον θα δυσκολέψουν τη σταθεροποίηση του βάρους 100 κιλών Philae. Θα χρησιμοποιηθούν δίδυμες άγκυρες, ακόμα και τρυπάνια για να “γαντζωθεί” πάνω στον παγωμένο πυρήνα του κομήτη...

Ελπίζοντας ότι η προσεδάφιση θα είναι επιτυχής, οι επιστήμονες θα ξεκινήσουν τις μελέτες. Το Philae περιμένουμε να πραγματοποιήσει ένα ευρύ φάσμα μετρήσεων, να στείλει υψηλής ευκρίνειας εικόνες από την επιφάνεια του πυρήνα, αλλά και να πραγματοποιήσει μίνι γεώτρηση σε βάθος 23 εκατοστών, ώστε να αναλυθεί η ίδια η σύσταση του πυρήνα, ακόμα και το αν υπάρχει σε αυτόν οργανική χημεία (από την οποία μπορεί να εξελιχθεί ζωή).    Θα είναι η πρώτη φορά που “βάζουμε στο μικροσκόπιο” τον πυρήνα ενός κομήτη και μάλιστα, ενώ αυτός περνά από τον ήλιο. 

Οπως ο Ελληνας επιστήμονας συμπερασματικά δηλώνει: 
«Χάρη στην ευρωπαϊκή διαστημική αποστολή Rosetta, για πρώτη φορά θα μπορέσουμε να μελετήσουμε από κοντά έναν κομήτη, να προσεδαφιστούμε στην επιφάνειά του, και να τον παρακολουθήσουμε καθώς ενεργοποιείται πλησιάζοντας τον Ήλιο. Οι κομήτες είναι από τα πιο αρχέγονα σώματα στο ηλιακό μας σύστημα, και συνεπώς κρύβουν μέσα τους πολύτιμες πληροφορίες για τον σχηματισμό και την εξέλιξη του ηλιακού συστήματος. Υπάρχει η άποψη ότι το νερό των ωκεανών της Γης πιθανόν να ήρθε με τους κομήτες, που βομβάρδιζαν συνεχώς την Γη πριν περίπου 4 δισεκατομμύρια χρόνια, αλλά και ακόμα ότι πολλές από τις οργανικές ενώσεις που αποτελούν τους δομικούς λίθους των έμβιων οργανισμών ίσως  ήρθαν με τους κομήτες. Μελετώντας τους κομήτες μαθαίνουμε λίγο περισσότερα για μας και για την Γη μας!». 

Παρακολουθήστε συνέντευξη του δρ. Δάνδουρα το Νοεμβριο του 2013στο γαλλικό κανάλι TLT (Tele-Toulouse): 
http://www.teletoulouse.fr/Mstr.php?lk=6181234366q020&Em=77&Vd=3267 

“Ημερολόγιο καταστρώματος” του Rosetta:

• Εκτόξευση (2 Μαρτίου 2004)
• Πρώτη διόρθωση πορείας με flyby από τη Γη (4 Μαρτίου 2005)
• Διόρθωση πορείας με flyby γύρω από τον Αρη (25 Φεβρουάριος 2007)
• Δεύτερη διόρθωση πορείας με flyby από τη Γη (13 Νοεμβρίου 2007)
• Flyby από τον αστεροειδή 2867 Steins (5 Σεπτέμβριος 2008)
• Τρίτη διόρθωση πορείας με flyby από τη Γη (13 Nέμβριος 2009)
• Flyby από τον αστεροειδή 21 Lutetia (10 Ιούλιος 2010)
• Χειμερία νάρκη (Ιούνιος 2011-Ιανουάριος 2014)
• Προσέγγιση κομήτη-στόχου (Ιανουάριος–Μάιος 2014)
• Χαρτογράφηση και ανάλυση κομήτη (Αύγουστος 2014)
• Προσεδάφιση του Phalae στον κομήτη (Νοέμβριος 2014)
• Συνοδεία κομήτη καθώς αυτός μπαίνει σε τροχιά γύρω από τον ήλιο (Nοέμβριος 2014 – Δεκέμβριος 2015)
• Τέλος αποστολής (Δεκέμβριος 2015)

Τα 11 όργανα που φέρει το Rosetta:
ALICE: Ultraviolet Imaging Spectrometer – (characterising the composition of the comet nucleus and coma). 
CONSERT: Comet Nucleus Sounding Experiment by Radio wave Transmission (studying the internal structure of the comet with lander Philae). 
COSIMA: Cometary Secondary Ion Mass Analyser (studying the composition of the dust in the comets coma)
GIADA: Grain Impact Analyser and Dust Accumulator (measuring the number, mass, momentum and velocity distribution of dust grains in the near-comet environment). 
MIDAS: Micro-Imaging Dust Analysis System (studying the dust environment of the comet). 
MIRO: Microwave Instrument for the Rosetta Orbiter (investigating the nature of the cometary nucleus, outgassing from the nucleus and development of the coma). 
OSIRIS: Optical, Spectroscopic, and Infrared Remote Imaging System Camera (a dual camera imaging system consisting of a narrow angle (NAC) and wide angle camera (WAC) and operating in the visible, near infrared and near ultraviolet wavelength range). 
ROSINA: Rosetta Orbiter Spectrometer for Ion and Neutral Analysis (determining the composition of the comets atmosphere and ionosphere, and measuring the temperature, velocity and density of the gas flow, comprising: DFMS (Double-focusing mass spectrometer), RTOF (Reflectron Time-Of-Flight mass spectrometer) and COPS (Comet Pressure Sensor)). 
RPC: Rosetta Plasma Consortium (studying the plasma environment of the comet, comprising: ICA (Ion Composition Analyser), IES (Ion and Electron Sensor), LAP (Langmuir Probe), MAG (Fluxgate Magnetometer), MIP (Mutual Impedance Probe), PIU (Plasma Interface Unit)). 
RSI: Radio Science Investigation (tracking the motion of the spacecraft to infer details of the comet environment and nucleus). 
VIRTIS: Visible and Infrared Thermal Imaging Spectrometer (studying the nature of the comet nucleus and the gases in the coma).

Τα 9 όργανα που φέρει το Philae:
APXS: Alpha Proton X-ray Spectrometer. 
CIVA / ROLIS: Rosetta Lander Imaging System. 
CONSERT: Comet Nucleus Sounding. 
COSAC: Cometary Sampling and Composition experiment. 
MODULUS PTOLEMY: Evolved Gas Analyser. 
MUPUS: Multi-Purpose Sensor for Surface and Subsurface Science. 
ROMAP: RoLand Magnetometer and Plasma Monitor. 
SD2: Sample and Distribution Device. 
SESAME: Surface Electrical and Acoustic Monitoring Experiment, Dust Impact Monitor. 


Στην πρώτη γραμμή της σπουδαίας διαστημικής αποστολής βρίσκεται ο καθηγητής Ιωάννης Δάνδουρας, διεθνούς φήμης φυσικός του Ινστιτούτου Ερευνών Αστροφυσικής και Πλανητολογίας στην Τουλούζη της Γαλλίας, Principal Investigator του CIS.
Βγαίνοντας για λίγα λεπτά από την αίθουσα αναμετάδοσης των δεδομένων, πρόλαβε να μεταφέρει στο GoodNews τα πρώτα συναισθήματα και εντυπώσεις:

«Είναι ιδιαίτερα συγκινητική στιγμή, αν λάβει κανείς υπ’ όψιν του την ιστορικότητα και τη σημασία αυτής της επιτυχίας: το 1969 προσεδαφιστήκαμε με τον Απόλλωνα στο φεγγάρι, μετά στον Αρη, το 2004 στον Τιτάνα και τώρα, το 2014, η ανθρωπότητα στέλνει ένα αντικείμενο να προσεδαφιστεί σε έναν κομήτη! Είναι σπάνιες αυτές οι στιγμές, αλλά αμέτρητες οι γνώσεις που λαμβάνουμε από αυτές και το πόσο επηρεάζουν τη ζωή μας.
Και ιδιαίτερα τώρα που αναφερόμαστε σε έναν κομήτη –οι κομήτες είναι ίσως τα σώματα τα οποία έφεραν στη Γη οργανικές ενώσεις. Συνεπώς σε αυτούς ίσως να οφείλεται η προέλευση όλης της βιοχημείας και των χημικών μορίων, από τα οποία δημιουργήθηκε η ζωή. Τα στοιχεία που θα λάβουμε θα είναι κληρονομιά για όλη την ανθρωπότητα. Νομίζω ότι αρκετές γενιές θα έχουν υλικό προς μελέτη!».

- Ποια είναι η πρώτη αίσθηση από τα στοιχεία που λαμβάνετε;

«Ακόμα δεν έχουμε λάβει τις πρώτες εικόνες, είναι στη φάση της μετάδοσης. Εχουμε στοιχεία για τη σύσταση των αερίων γύρω από τον κομήτη, πληροφορίες για την προσεδάφιση, έχουμε επίσης μερικές πανοραμικές εικόνες, αλλά δεν είμαστε απολύτως βέβαιοι αν τα καμάκια του Philae έχουν αγκιστρωθεί γερά στην επιφάνεια του κομήτη. Υπάρχει, λοιπόν περίπτωση το σκάφος να μην έχει σταθεροποιηθεί καλά, οπότε να καθυστερήσουν λίγο οι πρώτες πανοραμικές φωτογραφίες της επιφάνειας. Για τις επόμενες ημέρες η Rosetta θα λειτουργεί ως σταθμός αναμετάδοσης των στοιχείων που στέλνει το Philae. Ελπίζω ότι μέχρι τα μεσάνυχτα θα τις έχουμε λάβει!».
- Τι ακολουθεί;
«Βάσει πλάνου, η χαρτογράφηση και εξερεύνηση του 67Ρ/ Τσουριούμοφ/ Γκερασιμένκο από το Philae. Αυτή θα διαρκέσει μέχρι ο κομήτης να πλησιάσει πολύ τον ήλιο, οπότε και τα φαινόμενα στην επιφάνειά του θα αρχίσουν να γίνονται όλο και πιο σφοδρά. Στη συνέχεια οι παρατηρήσεις θα συνεχιστούν από τη Rosetta, η οποία θα παραμείνει σε τροχιά γύρω από τον κομήτη μέχρι τα τέλη του 2015, προκειμένου να παρατηρήσει τις αλλαγές σε αυτόν καθώς θα περνά από τον ήλιο».

- Και μετά θα επιστρέψει στη Γη;

«Όχι, θα παραμείνει στην τροχιά του κομήτη. Κατά πάσα πιθανότητα όταν πια θα απομακρυνθεί από τον ήλιο δεν θα έχει πια ενέργεια για να λειτουργεί τα όργανά μετρήσεων. Αλλά ξέρετε, ο κομήτης αυτός έχει τροχιά 6,5 ετών και η ελπίδα μας είναι ότι μόλις βρεθεί και πάλι (σχετικά) κοντά μας, θα μπορέσουμε να θέσουμε τη Rosetta και πάλι σε λειτουργία. Κάτι ανάλογο έχουμε κατορθώσει και σε κάποιες άλλες αποστολές…».

- Από τα στοιχεία που έχετε ήδη, κυρίως από τα αέρια που περιβάλλουν τον κομήτη, τι έχουμε βρει;

«Εχουμε στοιχεία για το λόγο των ισοτόπων, για τις οργανικές ουσίες και το νερό. Το μέγα ερώτημα για την επιστήμη είναι το τι ποσοστό από το νερό των ωκεανών του πλανήτη μας προέρχεται από κομήτες. (Σ.Σ. από τις τελευταίες φασματοσκοπικές μετρήσεις της Rosetta προκύπτει ότι, οι εκπομπές του κομήτη περιέχουν αμμωνία, μεθάνιο, μεθανόλη, φορμαλδεΰδη, υδρόθειο, υδροκυάνιο, διοξείδιο του θείου και δισουλφίδιο του άνθρακα). Βάσει των τελευταίων στοιχείων το ποσοστό αυτό υπολογίζεται στο 20%. Αλλά όλα αυτά είναι προκαταρκτικά στοιχεία. Περιμένουμε τα επόμενα στοιχεία, αυτή τη φορά από την επιφάνεια του κομήτη».

- Από τις πρώτες φωτογραφίες μοιάζει η επιφάνεια του κομήτη να είναι απόκοσμη, αλλά σχετικά ήρεμη. Σε ένα μικρό αστρικό σώμα που κινείται με τέτοια ταχύτητα κάποιος θα περίμενε ίσως ότι θα επικρατούσαν άγριες συνθήκες…

«Ακριβώς γι’ αυτό επιλέχθηκε η συγκεκριμένη χρονική στιγμή για την προσεδάφιση. Σε λίγο καιρό, να είστε βέβαιοι, οι συνθήκες θα επιδεινωθούν κατά πολύ. Καθώς ο κομήτης θα πλησιάζει τον ήλιο ο πάγος της επιφανείας του θα αρχίζει να εξατμίζεται, από το υπέδαφος θα αρχίσουν να αναδύονται πίδακες ατμών που θα συμπαρασύρουν και άμμο, οπότε οι μετρήσεις θα είναι ακατόρθωτες. Αυτή τη στιγμή τα ακραία φαινόμενα είναι λίγα και να ελπίσουμε όλοι μαζί το Philae να μην έχει προσεδαφιστεί πάνω σε κάποιον τέτοιο πίδακα».

- Θα κοιμηθείτε απόψε;

«Πολύ αργά. Θα περιμένω τις φωτογραφίες για να τις αξιολογήσω».
Για την αποστολή της Rosetta έχουν συνεργαστεί 14 ευρωπαϊκές χώρες, η NASA και τώρα περισσότερες από 50 εταιρείες. Το κόστος της έχει ξεπεράσει τα 1,3 δισ. ευρώ.
Σημείωση: Το 2005 ο κ. Δάνδουρας παρέλαβε από τον περίφημο Henri Reme τα ηνία της πολυεθνικής ομάδας ερευνητών που μετείχαν στο Cluster, το οποίο με τη χρήση 4 διαστημοπλοίων ανέλαβαν την πιο σημαντική μέχρι σήμερα έρευνα για την επίδραση των ηλιακών ανέμων στη Γη.

Το βιογραφικό του κ. Ιωάννη Δάνδουρα:  sci.esa.int
Πηγή: goodnews.gr